ایران رتبه 4 فرونشست زمین در جهان ، شرایط فوق بحرانی است! - وبلاگ ورزش و تندرستی

به گزارش وبلاگ ورزش و تندرستی، شکاف های عمیق در دل زمین و ترک های روی ساختمان ها در بعضی از منطقه ها نشان از یک شرایط بحرانی می دهد. بعضی ها مجبور به ترک منازل مسکونی خود هم شده اند، مانند شهرک 6 هزار نفری نیروی هوایی در اصفهان. این نتیجه فرونشست زمین در ایران است. به گفته کارشناسان اگر اقدامات جبرانی به موقع صورت نگیرد در سال های نه چندان دور تبعاتش دامن کل کشور را می گیرد. دیگر اثری از دشت های حاصلخیر نخواهیم دید و مهاجرت راهی است که مردم در پیش رو دارند.

علی بیت اللهی، مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی می گوید شرایط فرونشست زمین در ایران بسیار بحرانی است و در میان کشورهای دیگر رتبه چهار را دارد. اما می توان با اقداماتی جلوی آن را گرفت و حتی آن را جبران کرد.

او بر این باور است اگر شرایط در کشور از نظر تعداد چاه ها، برداشت آب از سفره های زیرزمینی و مدیریت نکردن کشت همین گونه پیش برود، بعلاوه مقدار ریزش های آسمانی نیز در همین شرایط باشد، کمتر از 10 سال برای جبران فرونشست زمین فرصت داریم.

مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در گفت وگو با وبلاگ ورزش و تندرستی، شرایط فرونشست زمین در کشور را توضیح و راهکارهای مقابله با آن را هم توضیح می دهد.

گزارش هایی از فرونشست زمین در نقاط مختلف کشور از جمله اصفهان، خراسان و تهران شده. شرایط فرونشست در کشور چگونه است؟

در ایران بسیاری از شهرها در محدوده دشت ها توسعه پیدا نموده اند. در منطقه ها دشتی اگر از آب های زیرزمینی بی رویه استفاده گردد در پی آن فرونشست زمین رخ می دهد. هر چقدر سازه ها و احداثی ها نزدیک این منطقه ها باشند بیشتر آسیب پذیر هستند.

تمام دشت ها در ایران در حال فرونشست هستند. در بسیاری از مواقع فرونشست ها اطلاع رسانی نمی گردد چون در این منطقه ها احداثی نداریم. منظور از احداثی، ساختمان های مسکونی، فرودگاه و هر چیزی که به دست بشر صورت گرفته باشد.

تمام دشت های کشور در حال فرونشست هستند. در حال حاضر اصفهان نسبت به سایر شهرها ریسک فرونشست بسیار بالایی دارد.

مهم ترین آسیب فرونشست زمین چیست؟

ترک خوردن ساختمان ها، آسیب تماشا جاده ها و پل ها و خسارت است اما مهم ترین خسارت و بدترین ضربه ای که فرونشست به ما وارد می نماید، این است که نفوذپذیری آب از بین می رود. یعنی اگر ده ها برابر اکنون نزولات جوی داشته باشیم امکان نفوذ به لایه های درونی زمین را ندارد. بنابراین روی زمین روان آب هایی تشکیل می گردد که مواد مغذی خاک را با خود حمل می نماید. در نتیجه دشت های حاصلخیز را به بیابان های بی حاصل تبدیل می نماید.

با توجه به فرونشست های صورت گرفته در شهرهای مختلف ایران، شرایط کدام منطقه بحرانی تر است؟

در تمام 610 دشت در کشور، فرونشست اتفاق می افتد و عوارض بسیار خطرناک زیست محیطی دارد. اصفهان از نظر فرونشست نسبت به کل شهرهای ایران ریسک فرونشست بسیار بالایی دارد. زیرا بسیار پرجمعیت است، ساختمان های زیادی در آن احداث شده و آثار تاریخی زیادی دارد. مثلا درجنوب غرب تهران نرخ فرونشست زمین از اصفهان بیشتر است ولی باتوجه به نوع خاک اصفهان، آسیب دیدگی ساختمان ها و بناها در محدوده اصفهان به مراتب چشم گیرتر از تهران است.

خراسان رضوی، نیشابور و کاشمر نیز به طور جدی دچار فرونشست هستند. در بعضی از منطقه ها منازل مسکونی دچار ترک خوردگی هستند. در همه این منطقه ها فرونشست باید به طور جدی مورد توجه قرار گیرد و منظور این نیست که در این منطقه ها خطرناک نیست. فقط اکنون در مقایسه اصفهان شرایط بدتری دارد.

شرایط زاینده رود در فرونشست زمین در اصفهان چقدر دخیل بوده است؟

یکی از چشمه های تغذیه نماینده آبخوان دشت اصفهان، زاینده رود است. رودخانه ای که طی ماه های امسال باشد، مقداری از آب آن به طور طبیعی به زیر زمین نفوذ می نماید. وقتی رودخانه را مسدود می کنیم، تعذیه سفره های آب زیرزمین اتفاق نمی افتد. از سوی دیگر اسخراج آب به وسیله چاه ها به طور مستمر از زاینده رود ادامه دارد. نتیجه آن افت سطح آب زیر زمینی و فرونشست زمین است.

بالغ بر یک میلیون و 400 هزار حلقه چاه در کشور داریم که از آب های زیرزمینی برداشت می نمایند و موجب فرونشست زمین می گردد.

آیا فرونشست زمین قابل پیشگیری و جتی جبران است؟

بشر نمی تواند در رخداد زلزله دخالتی کند اما فرونشست زمین قابل کنترل است. می توان اقداماتی داشت که فرونشست زمین به تدریج کم و کم تر تا متوقف گردد.

حوزه اثر سیل و زلزله تا یک شعاع خاصی است اما فرونشست زمین کل کشور را دچار می نماید.

دلیل اصلی فرونشست زمین چیست؟

دلیل اصلی فرونشست زمین افت سطح آب زیرزمینی است. وقتی در کل کشور بالغ بر 700 هزار حلقه چاه مجاز و به همین مقدار چاه غیرمجاز در کشور باشد و بی محابا آب زیرزمینی را به وسیله چاه ها بکشیم، سطح زمین پایین و پایین تر می رود و فرونشست اتفاق می افتد. به عبارتی بیش از یک میلیون و 400 هزار چاه در کشور وجود دارد. طبق آمارهایی که داریم در استان تهران حدود 50 هزار حلقه چاه مجاز و حدود 40 هزار چاه غیر مجاز داریم. بنابراین نسبت چاه های مجاز به غیرمجاز به طور میانه نصف به نصف است.

چه اقداماتی باید انجام گردد تا سطح آب زیرزمینی افت پیدا نکند و بتوان از فرونشست زمین جلوگیری کرد؟

1: باید چاه های غیرقانونی را مسدود کرد.

2: در شیوه آبیاری باید تجدید نظر کنیم. وزارت جهاد کشاورزی باید شیوه های نوین آبیاری که باعث صرفه جویی است را در بین کشاورزان و باغداران ترویج دهد.

3: مدیریت کشت و زرع داشته باشیم. مثلا در منطقه ها خشک و نیمه خشک مثل استان های فارس و اصفهان، کشت برنج و شالیزار مفهومی دارد؟ وقتی محصولاتی کاشت گردد که احتیاج به آب زیاد داشته باشد، کشاورز مجبور می گردد آب زیادی از زیرزمین بکشد. وقتی هم آب زیادی از زیر زمین کشیده گردد سطح آب در زیر زمین پایین رفته و فرونشست اتفاق می افتد.

4: در فصولی که کشاورزی و احتیاج آبی نداریم، به وسیله تغذیه مصنوعی سفره های زیرزمینی، آب های حاصل از نزرولات جوی را به گودال های راهنمایی کنیم. آب به وسیله این گودال ها کم کم به زیر زمین نفوذ می نماید و سفره آب زیرزمینی را تغذیه می نماید تا افت آب را جبران کند.

تمام این روش ها در بعضی از کشورها صورت گرفته و جواب گرفته اند.

اگر به فرونشست زمین توجه نکنیم، در آینده ای نه چندان دور با بحران های امنیت غذایی، کشاورزی و مهاجرت روبرو می شویم.

آیا در ایران چنین اقداماتی صورت گرفته است؟

متاسفانه از سال 78 تا به امروز که خودم با این پدیده درگیر هستم، هیچ حرکتی محسوسی ندیدم. سرعت فرونشست زمین از اقدامات ما بیشتر است.

در آینده ای نه چندان دور با بحران های امنیت غذایی، کشاورزی، مهاجرت و موارد این چنینی روبرو می شویم. اگر امروز به آن توجه نکنیم این بحران ها در سطح کشور اتفاق می افتد.

اگر این راهکارها و اقدامات از همین الان آغاز گردد، چه مدت زمانی طول می کشد تا نتایج آن حاصل گردد؟

همانطور که فرونشست زمین یک امر تدریجی است، کنترل آن نیز تدریجی است. تجربه نشان داده در محیطی که حدود 10-12 سانتی متر فرونشست داشته، با اقدامات به موقع در مدت 30 سال این فرونشست را به صفر برسانند. البته به یکباره صفر نشده بلکه در طول این سال ها و تدریجی بوده است. باید اقدامات جبرانی را انجام داد در غیر این صورت سرزمین مان غیرقابل زیست می گردد.

اگر در کشور همین روال باشد و از طرف دیگر ریزش های آسمانی هم همین مقدار باشد، کمتر از 10 سال برای جبران فرونشست زمین فرصت داریم.

با توجه به شرایط فرونشست زمین در کشور و کاهش ریزش های آسمانی در سال گذشته شرایط چقدر بحرانی است؟

ایران رکوددار فرونشست زمین در جهانست و رتبه چهارم فرونشست زمین با نرخ بالا را در جهان دارد. شرایط ما به طور شدید بحرانی است به طوری که نرخ فرونشست و دامنه آن به محدوده های شهری کشیده شده است. علاوه بر خسارات مالی و اجتماعی، بعضی از منازل مسکونی دیگر قابل زیست نیستند و دوامی ندارند. اگر به موقع اقدامی صورت نگیرد، دیگر شرایط برگشت ناپذیر می گردد و حتی اگر بعدها اقدام نمایند، نتیجه ای ندارد.

اگر در کشور همین روال باشد و از طرف دیگر ریزش های آسمانی هم همین مقدار باشد، کمتر از 10 سال برای جبران آن فرصت داریم. در غیر اینصورت شرایط فرونشست زمین در کشور برگشت ناپذیر خواهد شد.